l'homme exotique

Een bizarre tentoonstelling 'De exotische mens'! Vrolijk werd ik er zeker niet van, bij vlagen werd ik overvallen door een gevoel van plaatsvervangende schaamte. Tot medio mei a.s. nog te zien in museum Teylers aan het Spaarne in Haarlem. Het eerste en oudste museum (1784) van ons land! Hottentotten, Bosjesmannen, Indianen, Eskimo's, Singalezen, Ashanti's enz. Een bonte stoet z.g. exotische medemensen trekt aan het oog voorbij. In de grote volkerenshows die tussen ruwweg 1870 en 1940 in de Europese circussen en dierentuinen plaatsvonden, illustreerden deze mensen met hun afwijkend uiterlijk en levenstijl, zoals men toen vond, vooral de superioriteit van het blanke ras.

Amper honderd jaar geleden, de theorieën van Darwin hadden net post gevat, was de wetenschap op zoek naar de 'missing link'. Middels mensonterende onderzoeken werd bijvoorbeeld gezocht naar de schakel tussen aap en mens. Een groot deel van het gewone volk amuseerde zich ondertussen met het schaamteloos kijken, exploiteren en uitbuiten van de gekleurde medemens en zijn cultuur. Daar had onze natie per slot van rekening tijdens de lange periode van slavernij ook al aardig wat ervaring mee opgedaan. En als die periode toen al achter ons lag, dan toch nog niet zolang!

De andere kant van de medaille is, dat de nieuwsgierigheid naar de andere mens, blank of gekleurd van alle tijden is. Wat is er leuker dan op een terrasje in de stad naar mensen te kijken? De culturen van verre en vreemde landen op te snuiven, of te genieten van de prestaties van de sportieve medemens. Zolang men elkaar in alle opzichten respecteert is daar natuurlijk ook niets op tegen. Wat dat betreft zijn we met z'n allen, zeker in onze contreien wel wat beschaafder geworden. Toch denk ik dat het vlies over onze hedendaagse beschaving flinterdun en kwetsbaar is. Excessen zien we dagelijks op tv of in de nabije omgeving. Eigenlijk wil ik ook niet weten, wat de uiteindelijke effecten van de huidige wereldwijde kredietcrisis zullen zijn, als deze nog lang aanhoudt. Ik mag toch hopen, dat de geschiedenis zich in dat opzicht niet zal herhalen.

'Marskamp'

Als je vanuit Harderwijk over de N302 (Leuvenumseweg/Flevoweg) richting Garderen en verder rijd, zie je op een gegeven moment rechts op de Ermelose Heide, ter hoogte van de Postweg, een beeld van een Romeinse wachter zitten. Rijdend vanuit de auto was mij het beeld al vaak opgevallen, maar bekeken had ik het tot aan vanmiddag nog nooit. Ik vind het een idiote creatie!

Vaak als ik langs het mij zo bekende heidegebied rij, gaan mijn gedachten terug naar de jaren zeventig en begin jaren tachtig van de vorige eeuw. Naar de wandelingen, fietstochtjes en autoritjes die ik met J en de kinderen vanuit Putten regelmatig ondernam naar deze plek. Dan denk ik aan die keer dat we op een Kerstavond in het donker daar rondreden met de auto en vast kwamen te zitten in de sneeuw, en dat wij dank zij E jr. toch nog weer thuis kwamen. En aan zweefvliegen in de zomer met 'Der Kleine Huhu'. Het duurde even voordat we hem in de lucht hadden, maar daarna hebben we ons zelfgebouwde modelletje ook nooit meer gezien. Verdwenen in het heiige zwerk! Ik denk aan tekenen en aquarelleren met z'n allen op zondagochtend, en aan die keer dat ik er met mijn bijenkasten stond toen de hei bloeide. Ik ken(de) deze plek dus redelijk goed!

Maar nooit heb ik geweten dat ook de Romeinen daar hebben gebivakkeerd. Middels een aantal gevonden potscherven hebben ze dit ontdekt. Je moet trouwens wel goed kijken, anders zie je nog niks. Het is maar goed dat ze er een wachtpost hebben neergezet. Het marskamp, zo las ik, is in 170 jaar na Christus in één dag aangelegd door 6000 legionairs. Het meet 250 x 350 meter en is omringd door een wal van bijna 1 meter hoog en een greppel van 1,5 meter diep. Dat is nogeens een veilige vesting!

Om de heide instant te houden, loopt er nu ook een kudde schapen rond en hebben ze een prachtige schaapskooi gebouwd. Het staat er allemaal al weer een tijdje, maar ik had het daar tot vanmiddag nog nooit gezien. Mooi? De Ermelose Heide is wel een stukje veranderd in 30 jaar, maar dat kan ook haast niet anders!

'Fluctuat nec mergitur'

Laat Cliff Arnall van het 'Centre for Lifelong Learning' in Cardiff maar op dak gaan zitten met zijn deprimerende onzin over de somberste dag van het jaar. Mooie tijden zijn het juist! Nieuwe relaties gaan goed volgens mij, en elke dag is het weer een stukje langer licht. Nog een paar weekjes dan komen de sneeuwklokjes al weer tevoorschijn. En in Amerika en de rest van de wereld hebben we met Obama ook wat meer hoop gekregen. Alhoewel ik toch mag aannemen, dat iedereen zal begrijpen dat ook de president van het machtigste land op aarde niet over water kan lopen!

En wij? Wij hebben op de zogenaamd somberste dag van het jaar het mooiste toneelstukje van de wereld gezien! 'Homines dum docent discunt' ofwel 'Mensen leren terwijl ze les geven' (Seneca). Er werd prachtig gezongen in het stuk, ook al zat er in het publiek een meisje van een jaar of twaalf, die erg moest lachen omdat ze met name haar moeder een beetje vals vond zingen. Maar het mocht de pret niet drukken, iedereen was blij en er werden mooie cijfers uitgedeeld. Weer een stapje dichter bij het doel!

Een kleine dissonant in de pret, was het telefoontje tijdens het aperitief na afloop. Wateroverlast in de keuken van J tijdens een hoosbui! Het bizarre van de avond was, dat we voor de pauze een stuk hadden gezien over omgaan met water in het gezin, en na de pauze hoe men zich kan verzekeren tegen allerlei calamiteiten, zoals bijvoorbeeld wateroverlast in je keuken. Niet leuk natuurlijk, maar ook dat zal ongetwijfeld weer goed komen!

De latijnse spreuk in het wapen van de stad Parijs 'Fluctuat nec mergitur' ofwel in begrijpelijk nederlands 'Geschud door de golven, maar zij zal niet zinken' vind ik wel passend bij dit, uit waardering opgedragen stukje proza.

schilderkunst

Caspar David Friedrich en het Duitse romantische landschap. Een bijzondere finale voor de Hermitage aan de Nieuwe Herengracht in Amsterdam. Veel werken van de schilder (1774-1840) uit de collectie van de Hermitage in St. Petersburg zijn voor deze gelegenheid uitgeleend. Door gastconservator prof. dr. Henk van Os samengesteld in nauwe samenwerking met de conservator van de Hermitage in Sint Petersburg. Omgeven door tijdgenoten, voorgangers en navolgers als Hackert, von Kugelgen en Koch staan de schilderijen van Friedrich in de tentoonstelling centraal.

Hermitage Amsterdam - Museum Hilversum
Romantiek , realisme en impressionisme.



Voorlopig was dit weekend de laatste mogelijkheid voor een bezoek aan de Hermitage in Amsterdam. Ze gaan het museum aan de Nieuwe Herengracht grondig verbouwen en uitbreiden. In juni gaan de deuren van de dependance van het Staatsmuseum in Sint-Petersburg weer open voor het publiek. Met een oppervlak van ongeveer 13.700 m2 zal het dan tot de grotere musea behoren in Amsterdam.

In het Hilversumse museum hebben we vervolgens de expositie 'De boer op; erfgooiers hoeders van het landschap' bezocht. Het Gooise landschap, in uiteenlopende stijlen als realisme, pointillisme en impressionisme een eeuw geleden al prachtig in beeld gebracht door schilders als Anton Mauve, Ferdinand Hart Nibbrig en Leo Gestel.
Het typische Gooise landschap is grotendeels intact gebleven dankzij de inspanningen van de erfgooiers: boeren die in een lange traditie stonden en onderling afspraken maakten over het gebruik, beheer en behoud van gemeenschappelijk gelegen gronden. Lange tijd wisten de erfgooiers hun gebruiksrechten op die gronden te behouden. Nu wordt het gebied beheerd door het Goois Natuurreservaat en nog enkele boeren.

De expositie bestaat uit een combinatie van beeldende kunst, cartografie, film en fotografie. De combinatie van de bijeen gebrachte zaken zorgt voor een bijzondere kijk in het verleden, het heden en de toekomst van het Gooise landschap.

l'amour!

Onlangs zag ik op tv een herhaling van 'Bye'. De film die Ed van der Elsken (1925-1990), nadat hij te horen had gekregen dat hij ongeneeslijk ziek was, van zichzelf gemaakt heeft in 1990. Zonder enige vorm van terughoudendheid laat hij zijn aftakeling, verdriet en wanhoop zien tot een paar maanden voor zijn dood. Bizar en indrukwekkend!

In eerste instantie heb ik van der Elsken leren kennen door zijn camerawerk bij de VPRO televisie in de jaren zeventig. En later door zijn exposities en prachtige foto boeken. Het werk van deze Amsterdamse "enfant terrible" associeerde ik vaak met branie, voyarisme en vrijheid, maar ook en vooral met liefde en gevoel voor de medemens. Een treffend voorbeeld van deze kwalificaties, een liefdespaar op een kade aan de Seine in Parijs, hangt al decennia bij ons aan de muur.

Maar ook in L'Amour! het prachtige fotoboek van Ed van der Elsken, ooit een keer aangeschaft tijdens een bezoek aan de Kunsthal in Rotterdam, komen deze kwalificaties goed uit de verf. Liefde en erotiek gevangen in zwart-wit beelden, poëtisch en humoristisch zoals hij dat kon als geen ander.
Het is het eerste fotoboek van Ed van der Elsken dat na zijn dood is uitgegeven. De liefdesfoto's uit zijn nalatenschap, gesorteerd en samengesteld door zijn weduwe Anneke en vormgever Anthon Beeke, dateren uit zijn Parijse periode, begin jaren vijftig.
Ik zie L'Amour eigenlijk een beetje als een vervolg op zijn eerste fotoboek 'Een liefdesgeschiedenis in Saint Germain des Prés' uit 1956, waarmee hij destijds doorbrak in zijn fotografiecarriére.

dezeenaarharderwijk

In het St. Jansdal ziekenhuis kun je sinds j.l. dinsdag vanaf je ziekbed 24 uur per dag op tv naar live-beelden van de zee kijken. "De Zee naar Harderwijk" dat een jaar lang gaat duren, is een project van de Stichting Kunst en Openbare Ruimte (SKOR). Het is bedacht door de duitse kunstenaar en graficus Luna Maurer (36), die in 2005 een soortgelijk project vanaf het dak van 'De Balie' heeft gedaan in Amsterdam, maar dan van de lucht boven het Museumplein.

Deze keer worden om de 5 minuten beeld- en geluidsopnames van de zee gemaakt. De vaste camera op het dak van het centrale bedieningsgebouw van de Oosterscheldekering in Vrouwenpolder, is in noord-noord-westelijke richting gepositioneerd. Totaal 288 opnames per etmaal van een stukje zee dat continu in beweging is, licht en donker, dan is het weer eb, dan is het weer vloed en soms komt er een schip voorbij.

Spectaculair is het allemaal niet wat je ziet. De nuances zijn vrij subtiel, toch boeit het mij. Kijken en luisteren naar de zee, ruim honderd kilometer verder op of daar omtrent. Juist omdat er ogenschijnlijk zo weinig gebeurd, kan ik mij alleszins voorstellen dat de beelden en geluiden een rustgevende uitwerking hebben. Dat ze het eigen leed van de patiënt een beetje relativeren. Het ritme van de dag in het ziekenhuis, het ritme van de zeebeweging, een proces van tijdbeleving, berusting en éénwording.

Ik heb een poosje zitten googelen, maar die Luna Maurer doet fascinerende dingen. Daar zullen we vast nog meer van te zien krijgen. Met haar werk maakt ze processen zichtbaar.

levensfasen

Een nieuw jaar met nieuwe kansen, of een nieuwe dag met nieuwe kansen, ook goed, want zo moet je het natuurlijk wel zien.
Carpe Diem!
Wat het allemaal gaat worden dit jaar? De tijd zal het leren! Donkere wolken genoeg aan de horizon, maar daar laat ik mij niet door frustreren, al steek ik mijn kop nou ook weer niet helemaal in het zand. Maar ik heb er zin in, ik ga er weer fris tegen aan, plannen zat!

Ik heb trouwens net gelezen dat ik aan mijn derde en laatste levensfase begonnen ben, dat is dus toch een beetje nieuws zo aan het begin van het nieuwe jaar. De westerse mens kent momenteel een gemiddelde levensduur van ca. 74 jaar voor mannen en ca. 80 jaar voor vrouwen. Een tijd die vanaf de geboorte tot aan de dood grofweg in drie levensfasen is in te delen t.w.
1e levensfase: vanaf de geboorte tot aan het 21e jaar;
2e levensfase: vanaf het 21e jaar tot aan het 65e jaar;
3e levensfase: vanaf het 65e jaar tot aan het overlijden.
Er is ook een meer gedetailleerde indeling van levensfasen, maar ook daarvan begint de laatste levensfase rond het 65e jaar.
Natuurlijk wisten we dit allemaal al lang, dus is het ook geen nieuws. Maar als je het allemaal zo op een rijtje ziet staan, sta je er toch weer even een moment wat langer bij stil!



Vanmorgen hebben we de troep van de kerstdagen weer opgeborgen. Het was leuk, maar ik ben blij dat de maand december voorlopig weer achter ons ligt. Op naar het voorjaar en het licht, al gaat het volgens bartjes eerst nog een poosje heel hard vriezen, maar dat is ook leuk!